Kinh tế Việt Nam năm 2022 - 2023: Thách thức vẫn còn rất lớn
BÀI LIÊN QUAN
Tôm nước xuất khẩu Việt Nam đang dần thất thế trước EcuadorNăm 2022, xuất khẩu thủy sản "về đích" sớmNhiều doanh nghiệp xuất khẩu tận dụng cơ hội để vượt qua khó khăn trong thời gian diễn ra dịch bệnh COVID-19Có thể thấy, nền kinh tế của Việt Nam đang có những bước phục hồi khá mạnh mẽ sau thời gian 2 năm tác động nặng nề của đại dịch COVID-19. Trong 9 tháng đầu năm 2022, tăng trưởng GDP đạt mức 8,83% so với cùng kỳ năm trước và là mức tăng cao nhất 10 năm từ năm 2011 - 2022 còn CPI bình quân trong 9 tháng tăng 2,73% so với cùng kỳ năm trước.
Dự báo của Bộ tài chính cho thấy, Ngân hàng Nhà nước và Tổng Cục thống kê, CPI năm 2022 chỉ trong khoảng 3,27 - 3,51% (dưới mức mục tiêu 4% Quốc hội đề ra). Đây cũng là chỉ báo tốt cho thấy còn dư địa để điều hành chính sách tiền tệ dễ thở hơn. Mặc dù vậy thì trước một thế giới đang có sự biến động nhanh từng ngày thì còn nhiều thách thức đặt ra cho Việt Nam từ nay cho đến cuối năm và cả năm 2023.
Cadovimex, Bianfishco, Hùng Vương...: Những cái tên vang bóng một thời nhờ xuất khẩu thủy sản nay chỉ còn là quá khứ
Nhiều doanh nghiệp thủy sản từng lọt top dẫn đầu về xuất khẩu đã ngày càng xuống dốc, rơi vào tình trạng thua lỗ với số lỗ lũy kế lên đến hàng trăm tỷ đồng.Lạm phát khiến xuất khẩu hồ tiêu sang thị trường Pháp giảm gần một nửa
Do sức ép từ lạm phát nên lượng hồ tiêu của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Pháp trong 9 tháng đầu năm đã giảm tới gần 50% so với cùng kỳ.
Thách thức lớn từ thị trường vốn
Có nhiều thông tin tiêu cực cũng đã khiến cho thị trường chứng khoán Việt Nam lao dốc kể từ tháng 4/2022 đến hiện tại. Và gần đây nhất là nhà đầu tư lần đầu chứng kiến VN-Index về dưới mốc 1000 phiên ngày 11/10. Và vẫn có những những dự báo cho rằng, VN-Index có thể vẫn chịu áp lực điều chỉnh trong thời gian sắp tới.
Song song với thị trường chứng khoán có nhiều lo ngại về việc tắc nghẽn kênh phát hành trái phiếu doanh nghiệp cũng đã được chỉ ra. Và việc Chính phủ ban hành Nghị định 65 sửa đổi, bổ sung Nghị định 153 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đồng thời cũng giúp cho các doanh nghiệp có thêm nguồn lực để có thể tái cơ cấu nguồn vốn, tái đầu tư, phục hồi và mở rộng hoạt động kinh doanh và sản xuất.
Mặc dù vậy, theo Thống kê của Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong tháng 9/2022 đã có 25 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với tổng giá trị là 15.598 tỷ đồng dù cho tăng 10% so với tháng liền trước, mặc dù vậy vẫn giảm 77% so với cùng kỳ năm 2021.
Đưa ra nhận định về thị trường vốn ở thời điểm hiện tại, nguyên Phó Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương - TS. Võ Trí Thành nói rằng: “Việc xây dựng, hình thành và phát triển thị trường vốn trong đó có thị trường cổ phiếu, trái phiếu là một quá trình lâu dài với tất cả chiều cạnh cần thiết để có thể trở thành hàn thử biểu và kênh dẫn vốn của nền kinh tế”.
Cũng theo đó, thị trường vốn Việt Nam đã có bước tăng trưởng nhanh trong thời gian 2 - 3 năm qua nhưng gần đây đã gặp những biến động lớn từ các tác động bên ngoài cùng những nguyên nhân nội tại.
Ông Thành có phân tích rằng, bắt đầu từ năm 2022, NHTW của các nước trên thế giới bắt đầu thu nhỏ gói hỗ trợ và thắt chặt dần chính sách tiền tệ trước tác động của tình hình lạm phát, các vấn đề địa chính trị cùng căng thẳng xung đột. Có thể thấy, mức độ thắt chặt thể hiện qua việc Fed và NHTW châu u tăng mạnh lãi suất hay nói cách khác là thời kỳ tiền rẻ đã không còn và chứng khoán không chỉ Việt Nam mà ở các nước đều đi xuống.
Mặc dù vậy, riêng với thị trường chứng khoán Việt Nam, bởi vì còn non trẻ nên tính chuyên nghiệp của đầu tư vẫn chưa cao. Chính vì thế mà trong năm 2020 - 2021 tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới nhưng đến thời điểm gần đây, giảm thì cũng mạnh hơn rất nhiều nước.
Ông Thành nhấn mạnh rằng: “Khó khăn có thể sẽ còn tăng lên khi các vấn đề đứt gãy chuỗi cung ứng, kinh tế thế giới suy giảm vẫn còn đó. Bên cạnh đó, dòng vốn có nguy cơ sẽ đảo chiều và chảy về các nước phát triển, người tiêu dùng cũng có thể thận trọng hơn. Chưa nói đến trong nước áp lực từ lạm phát vẫn còn cùng với đó là áp lực về tỷ giá và lãi suất. Và điều đáng lo ngại có thể chúng ta chưa thể lường trước được hết các rủi ro của thế giới và của Việt Nam".
Dòng vốn có nguy cơ đảo chiều
Từ đầu năm đến hiện nay, Fed đã có 5 lần tăng lãi suất và lần thứ 3 liên tiếp với mức tăng 0,75%/lần. Và khi Fed tăng lãi suất thì USD tăng giá làm cho đồng tiền các nước có sự suy yếu khiến cho ngân hàng trung ương các nước trên thế giới đã tham gia vào cuộc đua tăng lãi suất để có thể rút ngắn khoảng cách với USD.
Và tính đến cuối tháng 9/2022, ngân hàng trung ương của 90 nước trên thế giới đã có 278 lần tăng lãi suất. Điều này cũng đã mang đến lo ngại các dòng vốn dịch chuyển mạnh khỏi các nền kinh tế đang phát triển đến những nơi an toàn hơn cũng như mang lại lợi ích lớn hơn. Và trong đợt tăng lãi suất mới đây của Fed cũng đã đưa lãi suất cơ bản lên 3 - 3,25%. Hơn thế thì cơ quan này không giấu diếm ý định sẽ nâng lãi suất lên mức 4,4% vào cuối năm 2022.
Cũng ngay sau động thái tăng lãi suất của Fed thì Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phải tăng lãi suất điều hành thêm 1% sau hơn 2 năm đứng yên với kỳ vọng sẽ làm giảm quy mô can thiệp ngoại hối cần thiết để có thể ổn định VND và tránh ảnh hưởng nguồn dự trữ ngoại hối.
Còn tại thị trường Việt Nam, mỗi lần Fed tăng lãi suất đều tạo ra áp lực lên tỷ giá. Có thể thấy, tỷ giá VND/USD niêm yết ở Vietcombank đã tăng lên mức 24.230 VND/USD vào ngày 14/10 (tương đương với mức tăng gần 5,7% so với hồi đầu năm).
Như thế, việc VND giảm giá cũng sẽ đẩy tình hình lạm phát của Việt Nam đi lên bởi vì giá hàng hóa nhập khẩu cũng đi lên theo, tỷ giá USD/VND tăng thì nghĩa vụ trả nợ của Chính Phủ cũng đã gia tăng khi tiến hành quy đổi theo VND. Cùng với đó là nhà đầu tư nước ngoài (FDI) cũng sẽ thấy gia tăng rủi ro mặc dù đầu tư trực tiếp hay là gián tiếp.
Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) - TS. Nguyễn Quốc Việt nhận định: “Trên thực tế, dòng vốn FDI đăng ký mới vào Việt Nam suy giảm so với cùng kỳ, do tâm lý thận trọng của các nhà đầu tư khi nhìn vào tốc độ phục hồi kinh tế thế giới còn tương đối rủi ro, nên cân nhắc kĩ lưỡng về việc đầu tư ở đâu, thời điểm nào”.
Cũng theo lời ông Việt, việc tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ bất ngờ giảm về mức 3,5% và tiền lương cũng tiếp tục tăng đã phát đi tín hiệu rõ ràng rằng Fed sẽ tiếp tục nâng mạnh lãi suất vào tháng 11 sắp tới.
Dù vậy thì dù còn có những áp lực lớn thì vẫn có những yếu tố hỗ trợ tỷ giá Việt Nam trong thời gian tới như dòng vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường Việt Nam với vốn FDI thực hiện vẫn đang ở mức cao và thặng dư thương mại đã được cải thiện còn thặng dư cán cân thanh toán và dự trữ ngoại hối đạt ngưỡng an toàn.
Cuối năm 2022 sẽ có một đợt tăng lãi suất điều hành
Có nhiều công ty phân tích đang có chung quan điểm dự báo Ngân hàng nhà nước có thể tăng thêm 0,5% lãi suất điều hành trong những tháng cuối năm 2022 để giảm áp lực lên tỷ giá.
UOB nhận định, cũng theo đó, Ngân hàng nhà nước sẽ tăng thêm 100 điểm cơ bản đối với lãi suất tái cấp vốn trong thời gian 2 quý tới. Điều này cũng đã đưa lãi suất tái cấp vốn lên mức 5,5% vào cuối năm 2022 và sau đó là 6% vào cuối quý 1/2023, bằng với mức được công bố ngay trước thời điểm dịch bệnh COVID-19 được tuyên bố là đại dịch toàn cầu vào hồi tháng 3/2022.
Như thế, quyết định tăng lãi suất điều hành của NHNN nếu như có sẽ tác động đến nền kinh tế cũng như các chỉ số vĩ mô như lạm phát và tỷ giá, xuất nhập khẩu, dòng vốn đầu tư còn đằng sau đó là tăng trưởng GDP.
Theo TS. Võ Trí Thành, ngoài mục tiêu ổn định vĩ mô thì cần phải giảm thiểu bất lợi cho môi trường kinh doanh. Và trong bối cảnh hiện nay thì tìm được điểm cân bằng là rất khó nhưng ổn định kinh tế vĩ mô vẫn cần được đặt lên hàng đầu.
Còn theo chuyên gia tài chính ngân hàng - TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất điều hành và bơm thanh khoản cho thị trường cũng có thể tác động lên thị trường. Và lãi suất ở trên thị trường đang ở trong xu hướng tăng, điều kiện để cho ngân hàng nhà nước tăng lãi suất là khi việc tăng lãi suất ngày 23/9 chưa đủ mạnh để có thể kiểm soát và ổn định về tỷ giá.
Ông Hiếu nhận định rằng, nếu như đến cuối tháng 10, thống kê cho thấy tình hình lạm phát mục tiêu sẽ vượt mức 4% và tỷ giá USD mất giá trên 5,5% thì mới có khả năng Ngân hàng Nhà nước sẽ tiến hành tăng lãi suất vào khoảng tháng 11.
Hệ thống tài chính còn chậm trong việc tái cấu trúc
Theo TS. Võ Trí Thành, vấn đề hiện nay cần được lưu tâm hơn cả chính là tỷ lệ tín dụng/GDP của Việt Nam đã rất cao, trong khi đó các ngân hàng đã phải liên tục tăng vốn chủ sở hữu để có thể đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn. Cùng với đó là việc dòng vốn tín dụng chảy vào đâu là vấn đề rất quan trọng thì đó lại rất khó để có thể kiểm soát được.
Ông Thành nói rằng, chúng ta không thể cứ mãi tăng trưởng tín dụng trên 10% trong khi đó tăng trưởng kinh tế chỉ là 6 - 7%. Mục tiêu để cho Basell II năm 2020 của hệ thống ngân hàng đến hiện tại vẫn chưa hoàn thành đã cho thấy hệ thống tài chính Việt Nam vẫn còn rất nhiều vấn đề.
Có thể thấy, những câu chuyện xảy ra trong thời gian gần đây với thị trường tài chính đã cho thấy cần thực sự để tâm đến việc tái cấu trúc hệ thống theo hướng lành mạnh, bền vững và minh bạch hơn và đòi hỏi các ngân hàng tiếp tục phải tăng vốn, đáng chú ý là quan tâm đến việc xử lý các vấn đề liên quan đến nợ xấu và sở hữu chéo.