Sự bất ổn của thị trường năng lượng sẽ còn kéo dài

Theo Báo tin tức, đây là động thái sẽ gây nên khá nhiều thay đổi trong giao dịch dầu trên toàn cầu, nhất là dầu diesel, một trong những nguồn nguyên liệu quan trọng bậc nhất của nền kinh tế.

Thời điểm áp dụng biện pháp cấm nhập khẩu các sản phẩm dầu của Nga cũng tương tự với biện pháp áp giá trần các sản phẩm này mà Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) đã đưa ra. Theo đó, mở rộng lệnh cấm những hoạt động vận chuyển dầu Nga bằng đường biển vốn có hiệu lực kể từ tháng cuối của năm 2022. Bên cạnh đó, biện pháp mới cấm các tàu của EU chở những sản phẩm dầu mỏ từ Nga được mua bán ở/ dưới mức giá trần cũng được triển khai đối với các công ty hỗ trợ kỹ thuật, môi giới hay tài chính như các công ty bảo hiểm cho các hãng vận chuyển dầu mỏ tinh chế của nước này.

Đối với công ty vi phạm, mức phạt có thể lên tới 5% doanh thu toàn cầu. G7, các nước EU hay Úc cũng đã đi đến thỏa thuận về mức giá trần sẽ áp dụng đối với các sản phẩm dầu của Nga tính từ ngày 5/2, là 100 USD/ thùng đối với các sản phẩm cao cấp như dầu diesel và 45 USD/thùng dành cho những sản phẩm có giá thành rẻ hơn như dầu nhiên liệu.

Theo các nhà phân tích, biện pháp này có thể khiến cuộc khủng hoảng năng lượng trở nên trầm trọng hơn và tình trạng lạm phát tại Bắc Mỹ và Châu Âu cũng tồi tệ hơn. Ngoài ra, nền kinh tế toàn cầu có nguy cơ rơi vào suy thoái cao hơn. Kể từ khi mâu thuẫn giữa Nga và Ukraine xảy ra vào tháng 2 năm ngoái, giá dầu diesel đã tăng cao, và nay có thể tiếp tục tăng sau động thái mới của EU. Giá dầu diesel tại châu Âu trong năm vừa qua đã tăng từ mức 1,66 euro/l lên 2,14 euro/l. Sự gia tăng của giá năng lượng đã khiến người dùng phải thắt chặt hầu bao và khiến hoạt động kinh tế chậm lại, đây là yếu tố chính gây nên tình trạng lạm phát tại châu Âu.

Châu Âu phải tăng nhập khẩu dầu diesel từ Trung Đông và châu Á do nguồn cung từ Nga bị hạn chế. Thế nhưng, nhu cầu cao hơn với tàu chở dầu nhiên liệu vào châu Âu và quãng đường vận chuyển cũng dài hơn cũng có nghĩa là giá cước vận chuyển đang tăng lên, kéo theo chi phí cho người tiêu dùng tăng lên. Ngoài ra, nguồn cung dầu năm 2023 rất có thể không đủ đáp ứng được nhu cầu khi Tổ chức các nước xuất khẩu dầu và các đối tác (OPEC+) vẫn tiếp tục duy trì chính sách cắt giảm sản lượng.

Theo Chuyên gia Ole Hansen, trưởng bộ phận chiến lược hàng hóa tại Saxo Bank, giá xăng, nhất là giá dầu diesel sẽ vẫn duy trì ở mức cao khi EU áp dụng lệnh cấm mới. Hơn nữa, điều đó sẽ xảy ra khi biện pháp cấm đi kèm với mức trần giá 100 USD/ thùng đối với dầu diesel. Mặc dù nguồn cung dầu diesel từ Trung Đông và Mỹ có thể bù đắp, tuy nhiên tình trạng thiếu hụt vẫn sẽ xảy ra trong ngắn hạn.

Theo đánh giá của Matthew Sherwood, chuyên gia phân tích từ Economist Intelligence Unit (EIU), một số gián đoạn sẽ xảy ra khi biện pháp mới của EU được áp dụng, tuy vậy, các thị trường EU vẫn đang tiếp tục tìm kiếm nguồn cung thay thế gây nên sức ép giá các sản phẩm từ dầu nói chung đều tăng. Bên cạnh đó, những vấn đề về vận chuyển hay giá cả là những mối lo ngại lớn. Theo các nhà phân tích của Eurasia Group, lệnh cấm mới sẽ gây nên những thách thức về kho bãi, hậu cần và sau cùng là sự gia tăng của chi phí vận chuyển.

Chuyên gia Hedi Grati, Trưởng bộ phận nghiên cứu về nhiên liệu và lọc dầu của S&P Global cho rằng khối EU sẽ buộc phải tìm kiếm các nguồn cung thay thế và đối mặt với sự cạnh tranh với những nhà nhập khẩu lớn khác nên gây ra sức ép giá liên tục tăng khi biện pháp mới làm gián đoạn nghiêm trọng hoạt động xuất khẩu dầu diesel của Nga sang EU. 

Áp lực giá sẽ chỉ tăng trong ngắn hạn khi thị trường cần thêm thời gian để thích ứng, trong trường hợp biện pháp áp giá trần không tác động quá nhiều đến lượng dầu diesel xuất khẩu của Nga. Vào cuối năm 2023, tình hình nguồn cung mới có thể cải thiện dần trong bối cảnh các dự án lọc dầu mới tại ở Kuwait và Saudi Arabia, dự kiến sẽ bắt đầu đi vào hoạt động giúp sản lượng dầu diesel toàn cầu tăng và đẩy mạnh dòng chảy tới châu Âu, giúp giảm nhiệt cuộc khủng hoảng năng lượng.

Tâm lý lo ngại rằng chuỗi cung ứng có thể rơi vào tình trạng gián đoạn ngày một rõ rệt hơn sau lệnh cấm của EU. Theo cảnh báo của nhiều nhà phân tích, lệnh cấm của EU nhiều khả năng sẽ gây nên nhiều gián đoạn hơn so với biện pháp cấm dầu thô trước đó và thị trường cũng hỗn loạn hơn. Người mua trong tuần qua đã khẩn trương đổ dầu diesel của Nga đầy các bể chứa dầu tại châu Âu. Theo ước tính, lượng mua vào trong tháng này đạt mức cao nhất trong 1 năm. Hãng phân tích dầu mỏ Vortexa cho biết nhập khẩu dầu diesel của châu Âu tính từ đầu năm 2023 đạt trung bình 700.000 thùng/ ngày, đây là mức cao nhất tính từ tháng 3/2021, vì các thương nhân đổ xô mua vào trước lệnh cấm.

Bên cạnh đó, các nhà phân tích năng lượng cũng đưa ra đánh giá về lệnh cấm mới của EU cũng như biện pháp áp đặt giá trần của G7. Theo đó, những biện pháp này có thể gây nên tình trạng tái phân bổ nguồn cung dầu tinh chế. Theo Giám đốc Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) Fatih Birol, công suất lọc dầu vào nửa cuối năm nay sẽ tăng đáng kể khi các nhà máy mới tại Trung Quốc bắt đầu đi vào hoạt động, đồng thời quá trình tái phân bổ nguồn cung sẽ diễn ra trên toàn cầu.

Mặt khác, theo cảnh báo của Điện Kremlin, các thị trường năng lượng thế giới sẽ bấp bênh hơn khi EU nghiêm cấm sản phẩm dầu mỏ của Nga. Tuy nhiên, Moscow đang triển khai các biện pháp nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia khi đối mặt với những mối nguy liên quan. Moscow cũng đã đưa ra tuyên bố về việc cấm bán dầu cho những nước và công ty áp dụng giá trên khi EU, G7 và Úc áp giá trần đối với dầu xuất khẩu của Nga. 

Theo các nhà phân tích, Moscow có thể sẽ điều hướng dầu tinh chế xuất khẩu tới Ấn Độ, Trung Quốc, Châu Phi và Trung Đông bằng đường biển.

Một số ý kiến cho biết khả năng biện pháp mới của EU sẽ không đem lại kết quả như ý muốn là hạn chế được nguồn thu của Nga cũng có thể xảy ra. Theo Stephen Brennock, chuyên gia phân tích cấp cao của PVM Oil Associates ở London, biện pháp cấm dầu thô Nga có hiệu lực từ tháng 12/2022 đã không ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn thu của Nga như các dự báo từ trước đó.

Trong tháng 1/2023, dầu thô chất lên các tàu ở các cảng Baltic của Nga dự báo sẽ tăng 50% so với tháng 12 năm ngoái. Vào tháng 12, nhập khẩu dầu thô của Ấn Độ đã tăng vọt lên mức cao nhất trong 5 tháng khi quốc gia này chủ động tăng cường mua thêm dầu thô từ Nga. Mặt khác, trong tháng 1, Trung Quốc là khahcs hàng mua dầu Urals lớn thứ hai của Nga. Trung Quốc và Ấn Độ từ lâu đều là các quốc gia nhập khẩu lượng lớn dầu thô của Nga để đưa về nước tinh chế rồi bán lại. Bởi vậy, các quốc gia này có thể nâng lượng nhập khẩu dầu thô dễ dàng với giá ưu đãi về tinh chế, thay vì mua thêm sản phẩm tinh chế.

Bởi vậy, các quốc gia này có thể sẽ dễ dàng nâng lượng nhập khẩu dầu thô với mức giá ưu đãi đưa về tinh chế, thay vì mua thêm các sản phẩm tinh chế.

Về cơ bản, cần thời gian mới có thể đánh giá kết quả và tác động của các biện pháp trừng phạt bởi quá trình triển khai và áp dụng sẽ chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Thế nhưng, một điều cũng cần phải tính đến là nguy cơ các rắc rối kinh tế xã hội trong châu Âu nói chung và nội bộ EU nói riêng trở nên trầm trọng hơn. Những ảnh hưởng này có thể dần dần lan rộng và tác động ở mức độ nhất định đối với nền kinh tế toàn cầu vốn đang cần ổn định nhằm hồi phục sau giai đoạn chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid 19.