Đức Phật dạy về “khổ đau”: Nó sinh ra từ chính chúng ta, cội rễ của nó là tham - sân - si!

Theo Phật giáo, một thời Thế Tôn trú ở Sàvatthi. Lúc bấy giờ vua Pasenadi nước Kosala đi đến đảnh lễ và hỏi Bạch Thế Tôn rằng: “Có bao nhiêu pháp ở đời, khi khởi lên đưa đến sự bất lợi, đau khổ và bất an?”. 

Bạch Thế Tôn nói rằng, thưa đại vương, có ba pháp ở đời, khi khởi lên đưa đến sự bất lợi, đau khổ và bất an. 

Thế nào là ba? 

Thưa Đại vương, tham chính là pháp ở đời, một khi khởi lên đưa đến sự bất lợi, đau khổ cũng như bất an. Sân chính là pháp ở đời, khi khởi lên đưa đến sự bất lợi, bất an. Si chính là pháo ở đời, khi khởi lên đưa đến sự bất lợi, đau khổ và sự bất an. 

Bạch Thế Tôn nói tiếp: “Thưa đại vương, ba pháp ở đời khi khởi lên thì đưa đến sự bất lợi, đau khổ cũng như bất an. Tham sân si ba pháp là ác tâm cho người và chúng di hại tự ngã, chúng tác thành tự ngã như vỏ và lõi cây, tự tác thành trái cây. 

Như thế, khổ đau trong đời sống của con người vốn dĩ là vô tận và nguyên nhân của nó cũng vô cùng nhưng cuối cùng không ngoài ba phiền não căn bản đó là tham - sân - si. Thường thì khi đối mặt với mọi khổ đau thì người ta chỉ thấy những nguyên nhân gần, trực tiếp và mà không nhận thức được nguyên nhân sâu xa, cội nguồn của đau khổ xuất phát từ bản thân mình.  

Tham dục luôn hiện hữu ở trong mỗi chúng ta, không ai sống ở trên đời mà chẳng tham và chỉ khác nhau chính là mức độ tham dục nặng hay là nhẹ, thô hay tế mà thôi. Và tùy theo cấp độ tham dục nơi mà mỗi người mà khổ đau phát khởi nhiều hay là ít. Và tùy theo cấp độ tham dục nơi mỗi người mà khổ đau phát khởi nhiều hay là ít. Chính vì thế mà quá trình diệt khổ chính là hành trình ly tham nơi tự thân của mỗi cá nhân. 

Nếu tham muốn nhiều mà không thực hiện được ắt sẽ sanh tức giận và bực bội. Sân hận cũng là phản ứng tâm lý thường gặp khi mà lòng tham không được thỏa mãn. Chính sự giận dữ tiềm ẩn trong tâm chúng ta như những ngọn núi lửa ngủ yên và chúng sẵn sàng thức dậy bất kỳ lúc nào và tàn phá tất cả. 

Và khi tham dục cũng như sân hận xuất hiện thì tâm của chúng ta sẽ bị mê hoặc, cuốn hút theo và mất hết đi khả năng sáng suốt cũng như tự chủ. Chính si mê ám chướng này nó đã che lấp đi hết những nhân cách tốt đẹp mà chúng ta đã dày công gây dựng, xun đắp từ trước đến nay, nguồn gốc của muôn vàn khổ đau ở trong cuộc đời. 

Chính vì thế mà người con Phật luôn nhận thức khổ đau do chính chúng ta tự gây ra, cội rễ của nó là tham - sân - si. Khổ đau không đến từ bên ngoài hay những tác động khách quan chỉ là thứ yếu và quyết định vẫn tại tâm của mình. Chính vì thế mà luôn tỉnh thức để có thể nhận diện cũng như chuyển hóa tham - sân - si nơi tự tâm của mỗi con người.